خوی و میراث فرهنگی

مسجد مطلب خان خوی در مرکز شهر خوی واقع شده‌است. این مسجد در دوره ایلخانی ساخته شده و پس از ویرانی در اوایل دوره قاجار تجدید بنا شده‌است. این مسجد شبستان بزرگ روباز مربع شکل دارد که دور تا دور آنرا حجره‌های دو طبقه و شاه‌نشین‌های رفیع و ایوانی عظیم احاطه کرده‌است. جبهه بیرونی و درونی این مسجد آجری فاقد هر نوع تزئینات می‌باشد، فقط قسمت فوقانی شاه‌نشین بالای محراب ورودی شبستان، با مقرنس‌های درشت گچی آرایش داده شده‌است. قسمت‌های داخلی ایوان و طرفین ورودی آن را بوسیله آجرچینی (با پس و پیش آوردن آجرها) حالت سایه‌روشن دلپذیری به آن داده‌اند. گویا این زیرسازی و فرم کار جهت انجام تزئیناتی مانند روکار آجری یا سنگ منظور شده که ناتمام باقی مانده‌است.

موقعيت : اول خيابان طالقاني ـ چهارراه مركزي خوي مسجد مطلب خان در مركز شهرستان خوي بفاصله حدوداً 30 متري بازار قديمي و دركنار خيابان طالقاني در مجاورت چند مسجد قديمي قرار گرفته است . از روي شواهد معماري زمان ساختمان اوليه مسجد منسوب بدوره ايلخاني بوده كه بر اثر انهدام بنا احتمالاً در اوايل قاجاريه مجدداً بر روي بقاياي اصلي و قبلي ساختمان جديدي ساخته شده است . تاريخ ساخت بنا 1255 هجري قمري است ، موسس آن حاج مطلب خان بوده كه ظاهراً زرگر مخصوص نايب السلطنه عباس ميرزا بوده و خطاب خان به او داده شده است . ايوان ورودي مسجد طاق بلندي به ارتفاع حدود 25 متر دارد . اين مسجد از يك شبستان بزرگ روباز با پلان مربع كه دور تا دور آن از حجرات دو طبقه و شاه نشينهاي رفيع و ايراني عظيم تشكيل شده است . تمام مصالح بكار رفته در بنا از روي پي از آجر انتخاب شده و جبهه بيروني مسجد فاقد هر نوع تزئيناتي مي باشد و قسمتهاي داخلي ايوان وطرفين ورودي آن در آجر چيني با پس و پيش نمودن آجرها فرم خاصي بدان داده اند . در طبقه بالا و در چهار گوشه شبستان فضاهايي با نرده هاي چوبي براي نشستن زنان تعبيه شده و دسترسي به اين فضاها از طريق پله هايي كه در چهارگوشه بنا وجود دارد تامين شده است . از اين مكان همانند ساير اماكن مقدسه براي عبادت و انجام فرايض ديني استفاده مي شده است . از نماي ضلع غربي مسجد تعداد زيادي مغازه احداث شده و در ضلع شمالي و غربي نيز تعدادي مغازه و سرويس بهداشتي و منازل مسكوني و در ضلع جنوبي پاساژي ساخته شده است كه مي توانند در امر ارائه خدمات و ايجاد امكانات رفاهي براي بازديد گردشگران مفيد واقع شوند .

این مسجد از یک شبستان بزرگ روباز با پلان مربع شکل که دورتادور آن را حجره های دو طبقه و شاه نشین های رفیع و ایوانی عظیم که در حال حاضر سقف پوشی فرو ریخته احاطه کرده است.

مسجد مطلب خان دارای صحن بزرگی است که ساختمان فعلی آن طوری ساخته شده که سقف گنبدی با دیوارها و اجزای دیگر همخوانی ندارد و به نظر می رسد حسینیه یا تکیه ای را به مسجد تبدیل کرده اند.

مصالح بکار رفته در بنا به طور کلی از آجر انتخاب شده و تمام جبهه بیرونی و درونی مسجد فاقد هر نوع تزئینی است . تنها در قسمت فوقانی شاه نشین ، بالای محراب و ورودی محراب شبستان با مقرنس درشت گچی تزئین شده است.

قسمتهای داخلی و طرفین ایوان و ورودی آن در آجرچینی شکل خاصی گرفته و امکان دارد این آجرچینی برای جاسازی تزئینات بوده باشد که نا تمام مانده است.